زبان چینی، به عنوان یکی از رایج‌ترین زبان‌های جهان، به خانوادۀ چینی-تبتی تعلق دارد که یکی از هفت سیستم زبانی است. چینی مهمترین عضو در کل خانوادۀ زبانی است. از این زبان به جز چین، در سنگاپور، مالزی و برخی کشورهای دیگر نیز استفاده می‌شود. زبان‌های مختلف مورد استفاده در ۵۶ گروه قومی در چین به پنج خانوادۀ زبانی مختلف تعلق دارند: چینی-تبتی، آلتایی، آسترونزیایی، هندی و آریایی. در میان ۵۵ گروه قومی اقلیت چین، تنها هویی‌ها و منچوها، از چینی به عنوان زبان اصلی خود استفاده میکنند؛ ۵۳ گروه قومی اقلیت دیگر، از زبان‌های خود استفاده میکنند. طبق آمار، بیش از ۸۰ زبان در چین وجود دارد. چینی، زبان رایج قوم هان است که بیش از ۹۰ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهد و یکی از شش زبان کاری سازمان ملل متحد است. تلفظ استاندارد چینی از تلفظ رسمی شمال چین در چند صد سال گذشته، یعنی تلفظ پکنی، تکامل یافتهاست. در سرزمین اصلی چین، «ماندارین» در تایوان زبان ملی و در سنگاپور و مالزی به سادگی چینی نامیده می‌شود.
استفاده از زبان چینی
طبق داده‌های «بررسی استفاده از زبان و حروف چینی» که در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۴ منتشر شد، جمعیتی که از زبان ماندارین به عنوان ابزار اصلی ارتباط استفاده میکنند ۵۳.۰۶ درصد، گویش‌ها ۳۶.۳۸ درصد و زبان‌های اقلیت ۵.۴۶ درصد را تشکیل می‌دهند. جمعیتی که از حروف استاندارد در نوشتار روزانه استفاده میکنند ۹۵.۲۵ درصد و تعداد کسانی که می‌توانند از پین‌یین استفاده کنند ۶۸.۳۲ درصد است.
حروف چینی
از نظر حروف ربط، هر حرف چینی یک حرف بلوکی شکل منحصر به فرد است. حروف چینی به عنوان ریشۀ فرهنگ باستانی، فرآیند طولانی تغییر را پشت سر گذاشته‌اند، ابتدا ساده، سپس پیچیده و در نهایت، امروزه مختصر شده‌اند. حروف چینی تنها نوعی از قدیمی‌ترین حروفی هستند که به طور عمومی، از آنها استفاده می‌شود. در جهان، در ابتدا حروف سومری و مصری باستان وجود داشتند. با این حال، این دو اندک اندک ناپدید شدند و تنها حروف چینی باقی مانده‌اند. جمعیتی که از حروف چینی استفاده میکنند، بیشترین تعداد را در سراسر جهان دارند. زبان چینی زبان مشترک قوم هان و همچنین تمام گروه‌های قومی در چین است. در مجموع ۲۱ گروه قومی قبل از تأسیس جمهوری خلق چین در سال ۱۹۴۹، خط مخصوص به خود را داشتند. پس از آن، دولت پروژه‌های مختلفی را برای توسعۀ حروف برای مردم اقلیت‌های ژوانگ، بویی، یی، میائو، هانی، لیسو، ناکسی، تونگ، وا و لی اجرا کرد.
چین از دهۀ ۱۹۵۰ میلادی در حال هماهنگی و ساده‌سازی حروف چینی مدرن بودهاست. استانداردهایی مانند اولین جدول حروف متنوع، پروژۀ ساده‌سازی حروف چینی، فهرست نهایی حروف ساده‌شده و فهرست حروف چینی مدرن رایج تدوین شدند. قانون حروف و زبان مورد استفادۀ رایج در جمهوری خلق چین، جایگاه ملی حروف چینی را تأیید کرد. حروف استاندارد چینی، آن‌هایی هستند که ساده شده‌اند و برخی از حروف نیز ساده نشدهاند.
ماندارین و گویش‌ها
در زبان چینی مدرن، زبان استاندارد (ماندارین) و گویش‌ها وجود دارد. ماندارین تلفظ پکنی را به عنوان استاندارد، تلفظ شمالی را به عنوان گویش‌های پایه و محاورۀ کلاسیک مدرن را به عنوان معیار نحو در نظر می‌گیرد. قانون جمهوری خلق چین دربارۀ زبان و حروف مشترک ملی در 31 اکتبر 2000 تصویب شد و ماندارین را به عنوان زبان مشترک ملی تأیید کرد.
چین کشوری با قلمروی وسیع و جمعیتی انبوه است؛ بنابراین وضعیت گویش‌ها پیچیده است. معمولاً گویش‌های چینی، به گویش‌های رسمی و غیررسمی تقسیم می‌شوند. گویش‌های رسمی در منطقۀ شمالی رودخانۀ یانگ تسه، منطقۀ بین جیوجیانگ و ژنجیانگ در امتداد ساحل جنوبی رودخانۀ یانگ تسه و همچنین استان‌های هوبئی، سیچوان، یوننان و گویژو توزیع شده‌اند. شباهت بین گویش‌های رسمی نسبتاً بیشتر است. مردم هاربین در شمال چین مشکلی در ارتباط با مردم ساکن کونمینگ، استان یوننان، در جنوب چین ندارند، اگرچه این دو شهر هزاران کیلومتر از هم فاصله دارند. گویش‌های غیررسمی عمدتاً در جنوب شرقی چین پراکنده‌اند، از جمله گویش وو (جنوب استان جیانگ سو، بخش بزرگی از استان ژجیانگ)، گویش گان (بخش بزرگی از استان جیانگشی)، گویش شیانگ (بخش بزرگی از استان هونان، بخش شمالی منطقۀ خودمختار گوانگشی ژوانگ)، گویش یوئه (بخش بزرگی از استان گوانگدونگ، بخش جنوب شرقی منطقۀ خودمختار گوانگشی ژوانگ)، گویش مین (استان فوجیان؛ تایوان؛ چائوژو، شانتو از استان گوانگدونگ؛ هاینان)، گویش کجیا (بخش شرقی و شمالی استان گوانگدونگ، بخش غربی استان فوجیان، بخش جنوبی استان جیانگشی، تایوان). منطقۀ گویش‌های غیررسمی، کوچکتر از گویش‌های رسمی است، اما تفاوت‌های بین گویش‌های غیررسمی آشکارتر است. افرادی که از لهجه‌های غیررسمی مختلف استفاده میکنند، در درک زبان یکدیگر مشکل زیادی دارند. حتی در یک منطقه با لهجه‌های غیررسمی (لهجۀ وو در بخش جنوبی منطقۀ جیانگنان و لهجۀ وو در جنوب) برقراری ارتباط دشوار است.
تکامل حروف چینی
خط چینی منحصر به فردترین سیستم نوشتاری در جهان است. این خط در قرن چهاردهم کاملاً پیشرفته بود. حروف چینی، از نقاشی‌ها و علائم رسمی سرچشمه گرفتهاند. تعیین زمان دقیق ظهور حروف چینی دشوار است. قدیمی‌ترین حروفی که امروزه می‌بینیم، خطوط روی لاک لاک‌پشت و استخوان حیوانات سلسلۀ شانگ (قرن ۱۷ تا ۱۱ پیش از میلاد) و خطوط حک شده بر روی ظروف برنزی هستند. حروف سلسلۀ شانگ بسیار توسعه یافته بودند؛ بنابراین حروف چینی ممکن است مدت‌ها پیش از این سلسله، شاید در اوایل عصر حجر جدید، یعنی حدود ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سال پیش، پدید آمده باشند.
بسیاری از علائم و نقاشی‌های ساده، بر روی سفال‌های حفاری شده حک شده‌اند. اکثر باستان‌شناسان و زبان‌شناسان، این علائم را که قدمتشان به حدود 6000 سال پیش بازمی‌گردد، به عنوان بذر حروف چینی بعدی در نظر گرفتهاند. بنابراین حروف چینی در طول زمان، انباشته و به یک سیستم نوشتاری استاندارد تبدیل شدند. طبق تحقیقات، حروف اولیه در مرحلۀ میانی عصر حجر جدید ظاهر شدند. حدود 2600 سال طول کشید تا به یک سیستم اولیه یعنی جیاگوون (کتیبه‌های روی استخوان یا لاک لاک‌پشت سلسلۀ شانگ که از 16 تا 11 پیش از میلاد وجود داشته) یا کتیبه‌های حک شده بر روی استخوان حیوانات یا لاک لاک‌پشت) تکامل یابند.
تعداد نویسه‌های چینی
زبان چینی واژگان وسیعی دارد؛ دربارۀ تعداد کل نویسه‌ها، شاید هیچ‌کس نتواند رقم دقیقی ارائه کند. از سوابق موجود در کتاب‌های باستانی دربارۀ نویسه‌ها و کلمات چینی، می‌توانیم توسعۀ آنها را از نظر تعداد مشاهده کنیم. فرهنگ لغت‌هایی مانند «کانگجیک»، «بوکسوک» و «یوانلی» که در سلسلۀ چین (221-206 پیش از میلاد) نوشته شده‌اند، نشان می‌دهند که در آن زمان در مجموع 3300 نویسه وجود داشتهاست. «شونژوانپیان» که به همت یانگ شیونگ از سلسلۀ هان (206 پیش از میلاد-220 میلادی) گردآوری شده، 5340 نویسه را جمع‌آوری کردهاست. «کانگشی زیدیان» (فرهنگ لغت امپراتور کانگشی) که ژانگ یوشو در سال 1716 آن را گردآوری کرده، جدیدترین فرهنگ لغت توسعهیافته در سلسلۀ چینگ، شامل بیش از 47هزار نویسه است.
با گذشت زمان، فرهنگ‌های لغت با کاراکترهای بیشتر و بیشتری به وجود آمدند. «ژونگهوا زیهای» (فرهنگ لغت چین) گردآوری لنگیولونگ، شامل ۸۵هزار کاراکتر بود. اما بیشتر کاراکترهای این فرهنگ لغت «کاراکترهای مرده» هستند، یعنی آن‌هایی که از زبان نوشتاری امروز حذف شده‌اند. اگر چند ده هزار کاراکتر چینی وجود داشته باشد، دیگر کسی دوست ندارد زبان چینی یاد بگیرد. با این حال، طبق آمار، سیزده کتاب (یی‌جینگ، شانگشو، زوژوان، گونگ‌یانگژوان، لون‌یو، منگ‌زی و غیره) تعداد ۵۸۹،۲۸۳ کاراکتر دارند و تعداد کاراکترهای مختلف ۶۵۴۴ است. این بدان معناست که دانستن حدود شش یا هفت هزار کاراکتر برای اکثر اهداف روزمره، ضروری است.
به طور سنتی، حروف چینی عمدتاً چهار روش شکل‌گیری دارند:
تصویرنگاره‌ها: حروفی که شکل یک شیء را با خطوط توصیف میکنند، تا زمانی که آن شیء واقعاً وجود داشته باشد و شکل دقیقی برای نمایش داشته باشد. به عنوان مثال، حرف日(خورشید)،月 (ماه)،木 (چوب) و水 (آب). اما اشیاء و پدیده‌های زیادی نیز وجود دارند که نمی‌توان آنها را شکل داد، بنابراین تنها تعداد کمی تصویرنگاره در بین حروف چینی وجود دارد.
حروف اخباری: به حروفی اشاره دارند که از نوعی نشانه برای نشان دادن معنای خاص استفاده میکنند و گاهی بر پایۀ تصویرنگاره‌ها قرار می‌گیرند. به عنوان مثال،上 (بالا)، 下 (پایین) و 刃 (تیغه).
حروف ایده‌پرداز: این حروفی هستند که با ترکیب عناصر ساده، که معمولاً خود حروف هستند، برای ارائۀ معانی جدید تشکیل می‌شوند.
هارمونی‌ها: این‌ها شامل دو دسته هستند، یعنی حروفی که با یک جزء نشان دهندۀ تلفظ و یک جزء نشان دهندۀ معنی تشکیل شده‌اند. هارمونیک‌ها بسیار مفیدند و بیش از 80 درصد از حروف چینی، به این روش شکل می‌گیرند.
حروف و نام‌های چینی
در دوران باستان، نام خانوادگی، نام کوچک و سبک افراد، همیشه ارتباط نزدیکی با هویت، جایگاه، خانواده و شغل آنها داشتند. همۀ افراد نیز هم نام خانوادگی و هم نام کوچک یا سبک نداشتند. نام خانوادگی، محصول مادرسالاری و نمادی از تبار خانوادگی بود و نام کوچک، نمادی برای تشخیص جایگاه فرد. این نام بر اساس نام خانوادگی توسعه یافت. امروزه تقریباً هیچ تفاوتی بین نام خانوادگی و نام کوچک افراد وجود ندارد.
حروف و دوبیتی‌های چینی
دوبیتی که پوسترهای ستونی یا دوبیتی متضاد نیز نامیده می‌شود، یک جفت شعر است که معمولاً قافیه‌دار هستند. این دوبیتی می‌تواند معنای عمیقی را با زبان ساده، لحن‌های یکنواخت و مورّب ارائه کند. این دوبیتی مشتق شده از حروف و ادبیات چینی است و در فرهنگ چینی بی‌نظیر است. دوبیتی از جملات قافیه‌دار در اشعار هشت سطری تکامل یافته و برخی از ویژگی‌های شعری را حفظ کردهاست. مانند شعر هشت سطری، این دوبیتی دارای لحن‌های هم‌تراز و مایل و متضاد است. سطر بالایی باید لحن هم‌تراز و سطر پایینی لحن مایل داشته باشد. کنترل قالب آن آسان است. دوبیتی‌هایی با چهار کاراکتر، پنج کاراکتر، شش، هفت، هشت، نه، ده یا حتی ده‌ها کاراکتر وجود دارد. برخی از دوبیتی‌های معماری باستانی صدها کاراکتر داشتند.
چه برای توصیف و چه برای بیان، نویسنده باید در خلاصه‌نویسی متخصص باشد. به این ترتیب، او نه تنها شخصیت‌ها، بلکه روحیۀ خود را نیز به طور کامل نشان می‌دهد. پوسترهای ستونی، دوبیتی‌هایی هستند که بر روی ستون‌های معماری باستانی چسبانده می‌شوند. این یک قالب منحصر به فرد از فرهنگ چینی است. این پوسترها ابتدا در پنج سلسله (907-960) ظاهر، و در سلسله‌های مینگ (1368-1644) و چینگ (1616-1911) رایج شدند.
حروف چینی و تراش مهر چینی
تراش مهر چینی، به عنوان یک هنر که از ترکیب خوشنویسی (عمدتاً خط مهر) و کنده‌کاری (قلم‌زنی و ریخته‌گری) زاده شده، قالبی منحصر به فرد از حروف چینی است. تراش مهر، سابقه‌ای ۵۰۰ ساله از دوران سلسله‌های مینگ و چینگ دارد. تراش مهر باستانی به عنوان هنری که از اوایل دورۀ بهار و پاییز (۷۷۰-۴۷۶ پیش از میلاد) و دورۀ ایالت‌های متخاصم (۴۷۵-۲۲۱ پیش از میلاد) وجود داشته، با سبک منحصر به فرد و درجۀ رفیع هنری خود، پایۀ محکمی برای هنر تراش مهر بنا نهادهاست.
کاراکترهای رایج چینی
در ماه مه 2006، وزارت آموزش و پرورش و کمیتۀ ملی زبان و کاراکتر، اولین کتاب سبز چین را با عنوان «گزارش چین دربارۀ زبان و زندگی» (2005) منتشر کردند. این تحقیق شامل 15 روزنامه، 13 ایستگاه تلویزیونی و سه نوع رسانۀ آنلاین بود و از بیش از 890 هزار فایل متنی و بیش از 900 میلیون واژه استفاده کرد که در میان آنها 732 میلیون کاراکتر چینی وجود داشت.
طبق این تحقیق، رسانه‌ها در مجموع از ۸۲۲۵ کاراکتر چینی مختلف استفاده میکنند. در مقایسه با فهرست کاراکترهای چینی مدرن رایج، از ۲۵۰۰ کاراکتر برتر مورد استفاده در این تحقیق که بیشترین فراوانی را دارند، ۳۵۷ کاراکتر در فهرست کاراکترهای رایج درجه یک (در مجموع ۲۵۰۰ کاراکتر) قرار نداشتند؛ در ۳۵۰۰ کاراکتر برتر، ۳۹۸ کاراکتر در فهرست کاراکترهای چینی مدرن رایج (در مجموع ۳۵۰۰ کاراکتر) قرار نداشتند.
نتیجه این تحقیق نشان داد که که یادگیری زبان چینی چندان دشوار نیست، با اینکه با حروف مورد استفاده در غرب کاملاً متفاوت است. زیرا در میان این حروف پرکاربرد، 518 حرف اول 80 درصد از زبان روزانه را اشغال میکنند. اگر کسی بیش از 900 حرف و بیش از ده هزار عبارت را بداند، می‌تواند نود درصد از مطالب را بخواند و دریابد. در مجموع 2315 حرف چینی 99 درصد از استفادۀ روزانه را تشکیل می‌دهد.
گسترش زبان چینی
با آغاز سیاست درهای باز چین در دهۀ 1970، «تب چینی» در جهان پدیدار شد؛ موج دوم این چنینی اکنون در قرن جدید پدیدار شدهاست. به نظر می‌رسد حروف بلوکی شکل از «پیچیده‌ترین و دشوارترین» پوسته عبور کرده‌اند. شورای دولتی برنامۀ عملیاتی پنج ساله با عنوان پل چینیِ هان را در سال 2004 تأیید کرد. این اولین بار بود که دولت چین، پروژه‌ای برای گسترش زبان چینی به جهان را تأیید و اجرا می‌کرد.
اولین مؤسسۀ کنفوسیوس در خارج از کشور در نوامبر 2004 در سئول تأسیس شد. دولت چین مایل است از طریق این مؤسسه، زبان چینی را در جامعۀ بین‌المللی گسترش دهد. کونگ زی (511-479 پیش از میلاد)، یک ایدئولوژیست، سیاستمدار و متخصص آموزش در اواخر دورۀ بهار و پاییز در چین، پدر کنفوسیوسیسم بود. طبق اصول آن، مؤسسۀ کنفوسیوس، مسئولیت گسترش زبان چینی در جامعۀ محلی و آموزش معلمان چینی برای انواع سازمان‌ها و ارائۀ گواهینامه برای معلمان چینی را بر عهده دارد. تا سپتامبر 2006، چین 108 مؤسسۀ کنفوسیوس و 12 کلاس درس کنفوسیوس را در 46 کشور و منطقه ایجاد کرده بود. مقدمه‌ای که توسط گروه پیشرو برای ترویج بین‌المللی چینی‌های هان ارائه شده، نشان می‌دهد که این 108 مؤسسه، عمدتاً در آسیا، اروپا و آمریکای شمالی توزیع شده‌اند. علاوه بر این، شش مؤسسه در آفریقا و سه مؤسسه در اقیانوسیه وجود دارد. این مؤسسه در حال تبدیل شدن به یک برند بین‌المللی و صحنه‌ای برای گسترش فرهنگ چینی و آموزش چینی است. طبق آمار، بیش از 30 میلیون نفر در خارج از کشور، در حال یادگیری زبان چینی هستند.
هنر خوشنویسی
خوشنویسی با حرکات انعطاف‌پذیر و متغیر قلم‌مو و آب‌مرکب، خطوطی را که بر روی کاغذ سفید باقی مانده‌اند، بازسازی می‌کند و ساختاری سیاه و سفید با معنایی غنی ایجاد می‌کند. هنری سازنده است. قلم‌موی یک خوشنویس، امتداد انگشتان اوست و او سرعت، کندی، شتاب و مکث و انتقال قلم‌مو را به صورت ذهنی کنترل می‌کند و این هنر، به عنوان انتزاعی از احساسات و عواطف وی عمل می‌کند. خوشنویسی همچنین یک هنر بیانی است. می‌تواند با ظرافت تمام، تجربۀ زندگی، دانش، تربیت و شخصیت یک خوشنویس را از طریق آثارش منعکس کند. ما در این خصوص، ضرب‌المثل‌هایی داریم همچون: «شیوۀ نوشتن حروف، تصویری از کاتب آن را نمایش می‌دهد» و «خوشنویسی، نقاشی با قلب است» این هنر همچنین می‌تواند برای نوشتن کتیبه‌ها و لوح‌ها استفاده شود، بنابراین یک هنر کاربردی است و در چین، هنری با بیشترین پیروان و یادگیرندگان است.
خوشنویسی مانند موسیقی، ضرباهنگ را به عنوان یک عامل مهم در نظر می‌گیرد. ضربات حروف چینی که روی کاغذ بیان می‌شوند، ضرباهنگ متمایزی را با ضخامت، نازکی، سبکی، سنگینی، مربع، گردی، منحنی، خط مستقیم، کندی، سرعت، سایه‌های مختلف و رطوبت مختلف نشان می‌دهند، درست مانند ضرباهنگ پیوسته در حال تغییر و حرکت موسیقی که هر دو می‌توانند احساسات خروشان خوشنویسان و نوازندگان را منعکس کنند.
منشأ مشترک خوشنویسی و نقاشی
حروف چینی بهتدریج از نقاشی‌ها و نمادها تکامل یافتند و هنر خوشنویسی از نوشتن و تکامل حروف چینی سرچشمه گرفت. قرن‌ها، خوشنویسان بزرگی وجود داشتند که نمایندگان هنرها و سبک‌های خوشنویسی در زمان خود شدند و عشق به این هنر، تا به امروز منتقل شدهاست. نقاشی سنتی چین، برخلاف نقاشی رنگ روغن در غرب، بیان خاص خود را دارد و رابطۀ بسیار نزدیکی بین خوشنویسی و نقاشی‌های سنتی چینی وجود دارد. در ابتدا، از ابزارهای یکسانی برای نقاشی و نوشتن - قلم‌مو و کاغذ ژوان - استفاده میشد و نقاشی و نوشتن، عمدتاً از خطوط تشکیل شده بودند؛ اما خوشنویسی تنها از جوهر سیاه استفاده می‌کرد، در حالی که نقاشی از رنگ‌های مختلف بهره می‌برد. بنابراین این دو هنر اغلب با هم ذکر می‌شدند، اگرچه خوشنویسی در ابتدا قرار می‌گرفت، یعنی «خوشنویسی و نقاشی» (شوهوا). در بیشتر موارد، این دو به عنوان یک هنر با هم ترکیب می‌شوند. نقاشان اغلب برای جذابیت بیشتر، جایی را در نقاشی‌های خود برای نوشتن شعر یا کلماتی با حال و هوای شاعرانۀ مربوط به مناظر نقاشی باقی می‌گذاشتند. البته اگر این شعر، سرودۀ خود نقاش بود، شاعرانه‌تر بود.
در چین مدرن، هر دو هنر بسیار فعال هستند. در موزه‌های هنری مانند گالری هنر چین، نمایشگاه‌های نقاشی انفرادی یا نمایشگاه‌های وابسته، همواره برگزار می‌شود و هر ساله، نقاشی‌های چینی برای نمایش به خارج از کشور فرستاده می‌شوند. علاوه بر نقاشی‌های سنتی چینی، نقاشی‌های رنگ روغن، آبرنگ و سایر سبک‌های نقاشی غربی در چین بهخوبی توسعه یافته‌اند. برخی از نقاشان، مهارت‌های نقاشی‌های سنتی چینی و نقاشی غربی را درآمیختهاند.
تکامل خوشنویسی
منشأ حروف چینی بسیار قدیمی است و طبق سوابق تاریخی، در دوره‌ای بین نیمۀ دوم قرن دوم و چهارم، یعنی بین سلسله‌های وی و جین که پس از سلسلۀ هان بودند، خوشنویسی چینی به عنوان یک حس زیبایی‌شناسی ریشه گرفته از حروف چینی نوشتاری به وجود آمد. حروف چینی مربع شکل هستند. هر حرف یک فضای مربعی را روی کاغذ اشغال می‌کند. طبق آمار در مجموع حدود 90هزار حرف وجود دارد. مردم چین از این حروف که تقریباً فضای یکسانی را اشغال میکنند و ظاهر متفاوتی دارند، به عنوان ابزاری برای تبادلات و ثبت اطلاعات استفاده میکنند. می‌توان تصور کرد که هر حرف چینی، چقدر ساختار ظریف و هوشمندانه‌ای دارد تا ظاهرهای مختلفی را در یک مربع کوچک نشان دهد و بهراحتی قابل تشخیص باشد.
کلمات الفبایی غربی کاملاً با حروف چینی متفاوت هستند. سبک‌های نوشتاری کلمات مختلف در جهان معمولاً از دو یا سه نوع تشکیل می‌شوند، مانند خط معمولی و خط شکسته، در حالی که حدود ده سبک رایج خوشنویسی چینی وجود دارد. این سبک‌ها از طریق جیاگوون (کتیبه‌های روی لاک لاک‌پشت و استخوان حیوانات)، گوون یا جین‌ون (کتیبه‌های برنزی)، داژوان یا ژوون (خط مهر بزرگ)، شیائوژوان (خط مهر کوچک)، لیشو (خط رسمی) یا بافن (خط رسمی)، کائوشو (خط شکسته)، شینگشو (دست دویدن) و کایشو (خط معمولی) و ... تکامل یافته‌اند.
نوشته‌های روی لاک لاک‌پشت و استخوان حیوانات
در سلسلۀ شانگ (1600-1046 پیش از میلاد)، مردم با استفاده از لاک لاک‌پشت و استخوان حیوانات، فال می‌گرفتند. آنها تاریخ فال، نام فال‌گیر و نتایج فال را در کنار نمادهای آن ثبت می‌کردند. این نوع ثبت را محققان، کلمات فال مینامیدند و چنین کلماتی جیاگوون (نوشته‌هایی روی لاک لاک‌پشت و استخوان حیوانات) نامیده می‌شوند. کشف جیاگوون در منطقه‌ای در اطراف روستای شیائوتون در شهرستان آنیانگ، استان هنان رخ داد و مشخص شد که آنها یادگارهایی از دورۀ بین مهاجرت امپراتور پان‌گنگ از سلسلۀ شانگ به یین و مرگ امپراتور ژو، یعنی اواسط قرن چهاردهم تا اواسط قرن یازدهم پیش از میلاد، یا حدود سه هزار سال پیش هستند.
داستان بسیار جالب توجهی در زمینۀ کشف جیاگوون نقل شدهاست: در سال ۱۸۹۹ (سلسلۀ چینگ)، وانگ ییرونگ، کاهنی که در کالج امپراتوری پکن، شراب قربانی را حمل می‌کرد، به مالاریا مبتلا شد و از پزشکان اطراف و اکناف کمک خواست. سرانجام به دنبال یک پزشک امپراتوری فرستاد. پزشک پس از گرفتن نبضش، نسخه‌ای به وی داد و یکی از اجزای نسخه، استخوان اژدها بود، یعنی یک داروی سنتی چینی که معمولاً پزشکان برای تقویت کلیه تجویز میکنند. وانگ ییرونگ بلافاصله اعضای خانواده‌اش را فرستاد تا داروها را تهیه کنند. پس از بازگشت آنها، وانگ بستۀ دارو را باز و آن را با دقت بررسی کرد. او متوجه حروف چینی بر روی استخوان اژدها شد که بی‌شکل و پیچ‌خورده بودند، مانند ژوان‌ون، اما در آن زمان ناشناخته بودند. او بلافاصله اذعان کرد که این «استخوان اژدها» مادۀ دارویی رایجی نیست و از داروخانه دربارۀ منشأ آنها اطلاعاتی کسب کرد و فهمید که تقریباً تمام این استخوان‌ها را بازرگانانی از آنیانگ، هنان به پکن عرضه می‌کردند. در ابتدا، بازرگانان دارو، پوستۀ لاک‌پشت را به عنوان یک داروی سنتی چینی جمع‌آوری می‌کردند. بنابراین، بیماری وانگ ییرونگ، منجر به کشف مشهور جهانی جیاگوون شد.
جیاگوون قدیمی‌ترین خط نوشتاری چینی است که تا به امروز حفظ شدهاست. این خط حدود ۴۵۰۰ کاراکتر مجزا دارد و حدود یک سوم آن قابل شناسایی است. واژگان اساسی، دستور زبان اساسی و اشکال اساسی کاراکترها با زبان چینی متأخر سازگار است.
کتیبه‌های برنزی
جین‌ون (کتیبه‌های روی اشیای برنزی باستانی) نوعی از حروف هستند که در طول سلسله‌های یین و ژو، بر روی ظروف برنزی حک شده‌اند. ظروف برنزی، آلیاژی از مس و قلع است. چین در اوایل سلسلۀ شیا (2070-1600 پیش از میلاد) وارد عصر برنز شد، زمانی که ذوب و تولید ظروف برنزی بسیار توسعه یافت. از آنجا که قبل از سلسلۀ ژو، مردم برنز را طلا (جین) مینامیدند، کتیبه‌های روی ظروف برنزی، به عنوان «جین‌ون» یا «جی‌جین ونزی» شناخته شدند. علاوه بر این، این حروف «ژونگ‌دینگ‌ون» نیز نامیده می‌شوند، زیرا حروف روی ژونگ (زنگ) و دینگ (سه‌پایه)، رایج‌ترین حروف در بین تمام ظروف برنزی بودند.
از جین‌ون در دوره‌ای از سلسلۀ شانگ (1600-1046 پیش از میلاد) تا فتح شش پادشاهی توسط چین، بیش از 1200 سال، استفاده میشد. طبق سوابق کتاب جین‌ون نوشتۀ رونگ گنگ، تعداد حروف جین‌ون در مجموع 3722 مورد بوده که حدود 2420 عدد از آنها قابل شناسایی هستند. تعداد حروف در کتیبه‌های روی ظروف برنزی و محتویات آنها نیز متفاوت بودهاست، که عمدتاً از شایستگی‌های اجداد و شاهزادگان و مارکیزها و همچنین برخی از رویدادهای مهم تاریخی سخن می‌گفتند. برای مثال، روی کتیبۀ معروف دوک مائو دینگ، 497 حرف وجود داشته و محتوای آن، شامل طیف گسترده‌ای از موضوعات و منعکس کنندۀ زندگی اجتماعی در آن زمان بود.
خط مُهر بزرگ
در طول سلسله‌های سوئی و تانگ، ده لوح سنگی در شهرستان تیانشینگ (شهرستان فنگ‌شیانگ امروزی در استان شانشی) پیدا شد. این لوح‌ها شبیه ظرف نان بخارپز با پایه‌های بلند یا مانند طبل به نظر می‌رسیدند، بنابراین، آنها را "شیگو" (طبل‌های سنگی) نامیدند. روی هر سنگ، شعری 60 تا 70 کلمه‌ای حک شده بود که هر سطر آن، چهار کلمه بود. تحقیقات متنی نشان می‌دهد که این طبل‌های سنگی، از سال‌های پایانی دورۀ بهار و پاییز و سال‌های اولیۀ دورۀ ایالات متخاصم بوده‌اند. تمام شیگوون (نوشته‌های حک شده بر روی لوح‌های سنگی) روی این لوح‌ها، اشعاری در ستایش امپراتور چین بودند و قدیمی‌ترین شخصیت‌های سنگی حک شده هستند که امروزه حفظ شده‌اند. سه سنگ حکاکی شده با کتیبه، در سلسلۀ سونگ شمالی کشف شد و محتویات همۀ آنها، نفرین حاکم چین در حق حاکم چو بود. مردم نسل‌های بعدی این کتیبه‌ها را ژوچوون (خط نفرین به چو) نامیدند.
ژوون، شیگوون، ژوچوون و بخشی از کتیبه‌های برنزی در ایالت چین، همگی به یک سبک تعلق داشتند و در مجموع، ژوون یا داژوان نامیده می‌شوند. ژوون، که با خطوط خوش‌فرم و ساختار فشرده مشخص می‌شود، رسماً به عنوان خط استاندارد آن زمان تجویز شد و مدتهای طولانی از آن استفاده شد.
خط مُهر کوچک
طبق شوونجیزی (شرح علائم و توضیحات نمودارها)، شیائوژوان (خط مهر کوچک) سبکی از خط بود که از خطوط داژوان توسعه یافت. آثار فرهنگی سلسلۀ چین نشان می‌دهد که شیائوژوان بهتدریج از داژوان تکامل یافته و این دو هیچ مرز زمانی مشخصی ندارند. برخی از حروف داژوان نسبتاً پیچیده و دشوار بودند که نمی‌توانستند با الزامات حروف برای توسعۀ اجتماعی مطابقت داشته باشند؛ بنابراین، از دوران بهار و پاییز، کاراکترها ساده‌تر شدند و سرعت ساده‌سازی آشکارا در دورۀ ایالت‌های متخاصم افزایش یافت. پورسون‌ها بهسادگی کاراکترهای شیائوژوان را که در جامعه محبوب بودند، گردآوری و مرتب کردند تا یک خوشنویسی استاندارد ایجاد کنند که در کل جامعه رواج یابد. شیائوژوان نقش ویژه‌ای در تاریخ توسعۀ نویسه‌های چینی ایفا می‌کند و پلی بین نویسه‌های باستانی و مدرن است.
خط رسمی
لیشو (خط رسمی) شامل حروف پایۀ نسل دوم است که دیرتر از ژوانشو (خط مهر) ظاهر شده‌اند. از این خط عمدتاً در سلسلۀ هان استفاده میشد. خطوط خوش‌فرم ژوانشو (خط مهر) به خطوط بی‌شکل تغییر یافتند، عناصر تصویرنگاری و نشانگر حروف ژوانشو کاهش یافتند، یا کاملاً ناپدید شدند. انواع خطوط لیشو (خط رسمی) نیز کمتر از کایشو (خط معمولی) بود. علاوه بر این، لیشو با شکل گرد خود مشخص می‌شود که با سایر سبک‌های خوشنویسی که عمدتاً شکلی بلند و کشیده دارند، متفاوت است. خوشنویسی لی حال و هوای باستانی دارد، اما شناسایی آن آسان است.
حروف چینی ساده‌شده‌ای که در سلسلۀ چین محبوب بودند، پیش از آنکه امپراتور چین، شی‌هوانگ، چین را متحد کند، پدیدار شدند. طبق یافته‌های باستان‌شناسی، حروف روی برخی سلاح‌ها، ظروف لاکی و سفال‌های مربوط به ایالت چین در دورۀ ایالت‌های متخاصم، حروف چینی ساده‌شده‌ای بودند که صنعتگران آن زمان خلق کرده بودند. خطوط این حروف چینی، حذف شده و تمایل به خطوط مستقیم بیشتر و چرخش کمتر داشتند. آنها شکل اولیۀ لیشو (خط رسمی) بودند. دربارۀ نامگذاری لیشو باوری وجود دارد که می‌گوید، از آنجا که این سبک خوشنویسی در بین مقامات پایین‌تر، ضابطان، صنعتگران و بردگان بسیار محبوب بود، آن را لیشو یعنی «حروف چینی مورد استفادۀ بردگان» مینامیدند.
تغییر حروف چینی از ژوانشو (حروف مهر) به لیشو، «تغییر لی» نامیده می‌شود. تغییر لی، نقطۀ عطف مهمی در تاریخ توسعۀ حروف چینی است. فرم‌ها و شکل‌های پس از این تغییر، عمدتاً به حروف چینی مورد استفادۀ امروزی نزدیک بودند.
خط تحریری
کائوشو (خط تحریری) با گونههای نگارشی و سریع حروف مشخص می‌شود، که اغلب تحریف شده یا شکسته هستند و برخی از حرکات یا قسمت‌ها حتی ساده شده‌اند. بنابراین، نوشتن یا شناسایی حروف کائوشو دشوار است. در تئوری، هر کاراکتری را می‌توان به سبک کائوشو نوشت. برای مثال، بسیاری از کاراکترهای کتیبه‌های روی ظروف برنزی، به صورت خط خرچنگ‌مانند نوشته می‌شدند. با این حال، کائوشو در ادبیات به سبک خاصی اشاره دارد که از یک دست‌خط ناقص چین لی (خط رسمی در سلسلۀ چین) توسعه یافته است. کائوشو در دورۀ اولیه، بیشتر ویژگی‌های لیشو را حفظ کرد و به عنوان سبکی خشن که با شکستن اشکال لیشو شکل گرفتهاست، نامیده میشد. از دورۀ بعدی سلسلۀ هان شرقی تا سلسله‌های وی و جین، کائوشو آثار خطوط لیشو را حذف کرد و جینکائو (خط تحریری مدرن) نامیده میشد. در دوران سلسلۀ تانگ، کائوشو توسعۀ بیشتری یافت، به شیوه‌ای سرزنده و پرانرژی نوشته میشد و کوانگکائو (خط تحریری دیوانه‌وار) نامیده میشد.
از آنجا که کائوشو از حرکات سرعتی زیادی استفاده می‌کند و فقط طرح کلی حروف را برای نوشتن سریع و شگفت‌انگیز دارد، برای اکثر خوانندگان ناخواناست و این طبیعتاً بر عملکرد ارتباطی آن تأثیر می‌گذارد. بنابراین، اگرچه کائوشو نسبتاً زود به وجود آمد، اما به یک شکل نوشتاری رایج در هیچ ایالتی تبدیل نشد. با این حال، همیشه به عنوان نوعی هنر خوشنویسی مورد علاقۀ بسیاری از مردم بودهاست.
نظر شما